Kafkasya'da jeopolitik satranç

Haber: Berrak Güngör

Azerbaycan ve Rusya arasındaki gerilim sürerken, gözler Güney Kafkasya’daki güç dengelerine çevrildi. Washington merkezli Carnegie Endowment for International Peace adlı düşünce kuruluşunun yayımladığı son rapor, ABD’nin Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki anlaşmazlıkları çözmek ve Zengezur Koridoru’nun kontrolünü ele geçirmeye hazırlandığı iddiasını gündeme taşıdı. Rapora göre ABD, bölgede transit ticaret rotalarını yeniden şekillendirecek, Azerbaycan ile Nahçıvan’ı doğrudan bağlayacak ve koridorun kontrolünü Amerikalı bir lojistik şirket üzerinden sağlamayı hedefliyor.

TRUMP DÖNEMİYLE GÜNDEME YENİDEN TAŞINDI

Bu plan aslında eski Başkan Joe Biden döneminde de gündeme gelmişti. Ancak bozulan diplomatik ilişkiler nedeniyle rafa kaldırılmıştı. Şimdi ise Donald Trump’ın ikinci döneminin başlamasıyla birlikte, sessiz rekabet yeniden hız kazanmış görünüyor. Güney Kafkasya Araştırma Merkezi’ne göre, Trump yönetimi, bölgede Rusya ve İran etkisini azaltmak adına Zengezur üzerinden yeni bir lojistik ağ kurma eğiliminde.

GÖZALTILAR, ÖLÜMLER VE ARTAN DİPLOMATİK KRİZ

Zengezur Koridoruna ilişkin bu iddialar gündemdeyken. Rusya ve Azerbaycan arasındaki gerilim de satranç tahtasındaki dengeleri değiştirecek türden. Azerbaycan'a ait yolcu uçağının Rusya tarafından düşürülmesiyle başlayan gerilim, son dönemde yaşanan olaylarla da en üst noktaya çıktı. Rus özel kuvvetlerinin Yekaterinburg’da iki Azerbaycan vatandaşını öldürmesi ve diğer bazı kişileri sert biçimde gözaltına alarak işkenceye maruz bırakması Bakü’de öfkeye yol açtı. Azerbaycan, planlanan tüm devlet temaslarını iptal etti. Bakü’de bazı Rus vatandaşları gözaltına alındı; bunlar arasında Sputnik haber ajansının editörleri de bulunuyordu. Rus sanatçıların etkinlikleri ise iptal edildi.

İki ülke arasındaki artan diplomatik gerilim, Zengezur Koridoru meselesini yeniden gündeme taşıdı. Uzmanlara göre ABD’nin bu plana hız kazandırması, sadece bir lojistik ihtiyaç değil, aynı zamanda Güney Kafkasya'da Rusya'nın gücünü kırmak adına stratejik bir adım. Yani, Zengezur Koridoru yalnızca bir ulaşım projesi değil, aynı zamanda bölgedeki güç mimarisinin yeniden şekillendiği bir hat. Azerbaycan’ın tarafsız bir kontrol önerisi, Rusya’nın ise denetim üzerinden nüfuzunu koruma arzusu, ABD’nin bölgeye Batılı bir şirket sokma planıyla çakışıyor.

MARKOV: “KRİZ UÇAĞIN DÜŞMESİYLE BAŞLADI”

2 Temmuz'da Azerbaycanlı milletvekili Aydın Hüseynov, Tele1’e verdiği demeçte, Rusya tarafından düşürülen Azeri yolcu uçağının ardından ülkeler arası ilişkilerin sertleştiğini belirtmişti. Hüseynov, Rusya'nın bu olayda sorumluluğu kabul etmediğini ve suçluların cezalandırılmadığını söylemişti. Putin’in eski danışmanlarından siyaset bilimci Sergey Markov da Tele1’e konuştu.

Markov, anlaşmazlığın kırılma noktasının düşen uçak olduğunu belirtti, “Uçağın düşme sebebi Rus-Çeçen hava sahasında ateş hattında kalmasıydı. Rusya sorumluluğu kabul etmedi, hatta ilgililer ödüllendirildi. Şimdiki anlaşmazlıkların en büyük sebebi bu. Rusya’da da hoşnutsuzluk var,” dedi.

FRANSA VE ERMENİSTAN İDDİALARI

Markov, Rusya’da konuyla ilgili güçlü bir “Batı komplosu” inancı olduğunu da belirtti. Buna göre Fransa, Ermenistan’ı; İngiltere ise Azerbaycan’ı Rusya’dan koparma görevini üstlenmiş durumda. Bu plan da istihbarat servisleri aracılığıyla, diaspora üzerinden yürütülüyor. Markov’a göre, Batı bu hamleyle Güney Kafkasya’daki Rus egemenliğini ortadan kaldırmak ve petrol ile gaz kaynaklarına hâkim olmak istiyor.

“PUTİN VE ALİYEV DOSTLUĞU KRİZİ AŞAR”

Tüm bu gerilimli tabloya karşın Markov, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev arasındaki kişisel ilişkilere dikkat çekerek krizin aşılabileceğini söyledi. “İkisi de Sovyetler Birliği’nin en iyi üniversitelerinden mezun. Aynı dili konuşuyorlar. Çok deneyimliler ve birbirlerine saygı duyan devlet adamları,” diyerek lider diplomasisinin devreye gireceği mesajını verdi.

Kaynak: HABER MERKEZİ