‘Emekliye ek gelir’ vaadiyle hak gaspı

BirGün / ANKARA

Emekçilerin yıllardır alın teriyle kazandığı kıdem tazminatına göz diken yeni bir plan yeniden masaya koyuldu. 2026-2028 Orta Vadeli Program (OVP) ile yeniden gündeme getirilen Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES), iktidar tarafından ‘ek emeklilik geliri’ olarak sunulsa da, uzmanlara göre bu düzenleme emeklilik sisteminin çöküşünün itirafı ve kıdem tazminatını tasfiye etmek anlamına geliyor. Zorunlu kesintilerle tüm özel sektör çalışanlarını kapsayacak sistemin, emeklilikte ‘ikinci maaş’ olarak pazarlanmaya çalışılıyor.

OVP’ye göre tüm özel sektör çalışanlarını kapsayacak Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) 2026’nın ikinci yarısında devreye girecek. Daha önce yapılan açıklamalara göre çalışanlar en az 10 yıl sistemde kalacak ve maaşlardan zorunlu kesinti yapılacak.

Daha önceki OVP’lerde önce 2024 yılının dördüncü çeyreğinde hayata geçirilmesi planlanan düzenleme bir önceki OVP’de 2025’in son çeyreği olarak değiştirilmişti. Son OVP’de ise TES yeniden ertelenirken 2026 yılının ikinci çeyreğine işaret edildi. Sistem ilk olarak AKP’nin 12 Haziran 2011 seçimleri için hazırladığı “Hedef 2023” programında yer almıştı.

OVP’de TES, emeklilikte oluşacak gelir kaybını telafi etmek amacıyla ek emeklilik gelirinin oluşmasını ve hane halkı tasarruflarının artırılmasını amaçlayan bir sistem olarak kurgulandı. Sisteme tüm özel sektör çalışanları dahil edilecek. Kapsam dahilindeki tüm çalışanlar karma TES’e dahil olacak, sonra dileyen kişi isteğe bağlı TES’e geçiş yapabilecek. Çalışanlar en az 10 yıl boyunca sistemde kalmak zorunda olacak.

Yeni OVP’ye göre BES’teki standart emeklilik yatırım fonları, katılımcıların birikimleri için daha fazla katma değer üretecek şekilde yeniden tasarlanacak. BES’ten kısmen ödeme alınabilecek durumlar, bedelli askerlik, hac ibadeti gibi yeni alanları içerecek şekilde genişletilecek. Yükseköğretim kurumlarına kayıtlı 25 yaş altı öğrencilerin BES’e katılımlarını ve sistemde kalmalarını teşvik edici uygulamalar hayata geçirilecek.

İktidara yakınlığıyla bilinen Sabah Gazetesi’nde itiraf gibi habere yer verildi. Buna göre asgari ücretli bir çalışan 25 yıl sistemde kalırsa, emekli maaşına TES sayesinde 300 ila 566 lira arasında ek gelir eklenecek.

60 yaşını doldurmamış olanlar ise ilk konut alımı, evlilik, ağır hastalık ve işsiz kalma gibi durumlarda birikimlerinin yüzde 10’una kadar çekim yapabilecek.

‘TES kıdem tazminatına çökme planı’ olduğunu kaydeden Prof. Dr. Aziz Çelik, ikinci emekli maaşı iddialarının aldatmaca olduğuna dikkat çekti. Daha önce de TES ile ilgili yazılar kaleme alan Çelik, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda “Bütün işaretler TES için kaynak olarak kıdem tazminatına göz dikildiğini gösteriyor. 11. Kalkınma Planı’nda tamamlayıcı emeklilik sistemi açıkça kıdem tazminatı ile ilişkilendirilmişti. Muhtemelen geçmişte gelen ve gelebilecek büyük tepkiler nedeniyle 12. Kalkınma Planı ve yeni OVP’lerde TES’in kaynağı konusunda açık bir ifadeye yer verilmiyor” ifadelerine yer verdi.

Kıdem tazminatının tamamının veya bir bölümün bireysel bir fona aktarılarak TES için kullanılacağını belirten Çelik, “Yıllardır kurulamayan kıdem tazminatı fonu böylece kurulmuş olacak ve kıdem tazminatı tasfiye edilmiş olacak. Hedef kıdem tazminatını bireysel-özel bir sigorta sisteminin kaynağı olarak kullanmaktır” diye ekledi.

TES’in her şeyden önce mevcut emeklilik sisteminin vahim durumda olduğunun ve mevcut emekli aylıklarının insanca yaşamaya yetmeyecek düzeyde olduğunun itirafı niteliğinde olduğunu kaydeden Çelik, şu ifadeleri kullandı:

“Hükümet emekli aylıkları için bütçeden daha fazla kaynak ayıracak yerde bu kaynakları kısmayı hedeflerken emeklilere şaşırtmaca yapıyor. Hükümet emeklilere ‘emekli aylıklarını artırmayacağız. Siz en iyisi kıdem tazminatını bize verin biz de emekli olduğunuzda size emekli aylıkları üstüne bir harçlık ekleyelim’ demeye getiriyor.

TES emeklilik sisteminin kısmen özelleştirilmesi anlamına da gelecektir. Emekliler emekli aylıklarının bir kısmını özel sigorta şirketlerinin işletmesine bırakmış olacaktır. Oysa aslolan kamusal emeklilik sistemidir.

Yapılması gereken kamu emeklilik istemini güçlendirmektedir. Bir yandan bütçeden sosyal güvenliğe ve emeklilik sistemine daha fazla kaynak ayırarak öte yandan kayıt dışı istihdamı düşürerek ve kayıtlı istihdamı artırarak, işverenler sağlanan pirim teşviklerini azaltarak sosyal güvenlik sistemini güçlendirmek mümkündür.”